İnsanlar ve diğer memelilerde döllenme sırasında bir dizi süreç yaşanır. Bu süreçler, döllenmenin sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesi için önemlidir. Sperm hiperaktivitasyonu da bu süreçte yaşanan değişimlerden biri olarak dikkat çeker.

Döllenme sırasında sperm yakından izlendiğinde, asimetrik kamçı bükülmesi ve yüksek genlik ile karakterize olan ve sperm hiperaktivasyonu olarak isimlendirilen durumun gerçekleştiği görülür. Birçok insanın ilk defa duymuş olduğu bu kavram, gebelik ve erkek doğurganlığı ile direkt olarak ilişkilidir.

 

Sperm Hiperaktivasyonu Nedir?

Sperm hiperaktivasyonu; spermin hiperaktif hale geldiğini, meni içerisinde veya kültür ortamında normale göre iki veya üç kat daha hızlı hareket etmeye başladığını ifade etmek için kullanılan bir kavramdır.

Bu durum oluştuğunda kuyruk vurma davranışında değişiklikler gözlenir. Royal Society isimli bilim dergisi, meydana gelen bu değişikliklerin döllenme kapasitesi elde edilen dönemde gerçekleştiğini belirtir. Yani spermin yumurtayı döllemeden hemen önceki süreçte meydana gelen değişimlerdir.

Sperm hiperaktivasyonu söz konusu olduğunda gerçekleşen veya gerçekleşmesi beklenen bazı değişiklikler vardır. Bunlar, genel itibariyle şu şekildedir:

  • Vuruş frekansı azalır. Spermin kuyruğu, normale göre daha az vuruş yapmaya başlar.
  • Sperm kuyrukları, normale göre daha geniş bir yay çizerek bükülür. İlgili durum; kuyruk bükülmesinin genliğinin artması olarak ifade edilir.
  • Spermin, yine normale göre çok daha dar bir alanda ve olması gerekenden daha hızlı bir şekilde dönmesi ve bükülmesi beklenir.

Doğrusallık, bu süreçte genellikle %50’den daha düşüktür ve kat edilen yol, daha geniş bir yolu kaplar. Sürecin sonu adeta bir yıldıza benzediğinden, aynı zamanda yıldız dönüşü hiperaktivasyonu olarak da isimlendirilir.

Bu süreçte, normale göre daha hızlı hareket etme esastır ve en önemli belirti bu olarak kabul edilir. Yaşanan bu değişimler, döllenme sürecini de direkt olarak etkiler. Aşırı hareketlilik sayesinde dişi üreme yolunu kaplayan sıvılardan geçişi kolaylaşabilir. Ayrıca yumurtanın etrafındaki katmanlara nüfuz etmesi daha kolay hale gelebilir.

Sperm hiperaktivasyonu, tek başına bir süreç değildir. Döllenmenin gerçekleşmesi için meydana gelen tüm değişiklileri ifade eden sperm kapasitasyon sürecinin bir parçası olarak kabul edilir.

 

Sperm Hiperaktivasyonu Neden Olur?

Kapasitasyon sürecinin önemli bir parçası olan hiperaktivasyon, dişi üreme sisteminden salgılanan hormonlara ve yumurtanın salgıladığı kimyasallara bir tepki olarak meydana gelir. Yani buradaki sürecin temelinde, dişi üreme sisteminden salınan hormonlar ve diğer kimyasallar vardır.

Döllenme için hiperaktivasyon çok önemlidir. Bu yüzden tüp bebek çalışmalarında (IVF) da aynı olayın gerçekleşmesi hedeflenir. Bunun için özel olarak sperm kapasitasyon ortamı oluşturulur. Bu ortam, sperm ile yumurtanın dişi üreme organı dışında birleşeceği durumlarda, ilgili olayın tetiklenerek başlatılması için kullanılır.

 

Sperm Hiperaktivasyonu ve Doğurganlık Arasındaki İlişki

Doğurganlık ile sperm hiperaktivasyonu arasında direkt bir ilişki vardır. Daha açık olarak belirtmek gerekirse; hiperaktivasyon, döllenme için gerekliliktir. Çünkü yumurtayı çevreleyen Zona Pellucida tabakasının penetrasyonu, ancak bu hareketlilikle mümkün olur.

Dişi üreme organına bırakılan spermin önce rahime, sonrasında ise yumurtaya ulaşması gerekir. Bunun için hareketliliği büyük bir önem taşır. Hareketlilik ne kadar sağlıklı ve yüksekse, döllenme olasılığı da o kadar fazla olur.

Sperm Hiperaktivasyonu Neden Gereklidir?

Döllenme sürecindeki etkileri nedeniyle sperm hiperaktivasyonunun bir gereklilik olduğu kabul edilir. Bu durumun nedenleri ise temel olarak şu şekildedir:

  • Yüksek hareketlilik, spermin geniş bir arama yarıçapına sahip olmasını sağlar. Böylece oosit ile buluşma değişiklikleri iyileşir.
  • Spermler, önemli bir mesajlaşma sisteminin parçası olarak yumurta kanallarındaki (tüplerdeki) hücrelerin villuslarına yapışır. Ancak yumurtlama meydana geldiğinde buradan ayrılmaları gerekir. İşte bu ayrılma, ancak yüksek hareketlilikle meydana gelebilir.
  • Spermin oosit ile birleştiği kuvvet, sadece bağlanmayı değil, bunun haricinde akrozom reaksiyonunu da sağlar.

Sperm Hiperaktivasyonu Nasıl Ölçülür?

Sperm hiperaktivasyonunu ölçmek için kullanılan gelişmiş araçlar ve test yöntemleri vardır. Yani ölçülebilir veya tespit edilebilir bir unsurdur. Buna karşın söz konusu test, günümüzde yapılan semen analizi içerisinde yer almaz.

Cap Core isimli sperm fonksiyon testi, en gelişmiş kapasitasyon testi olarak bilinir. Erkek kısırlığı ve erkek doğurganlığına dair önemli veriler verir. Söz konusu test ile sperm kapasitasyonu ve dolayısıyla hiperaktivasyonu da tespit edilir.

Her ne kadar bu testler günümüzde yaygın olmasa da, tüp bebek ve benzeri tedavi süreçleri için oldukça önemlidir. Buradan elde edilen veriler, sürecin planlanması ve uygulanmasında adeta rehber rolünde olabilir.

Zayıf Sperm Hiperaktivasyonu Nasıl Anlaşılır?

Zayıf sperm hiperaktivasyonu tespiti için sürekli olarak test yapmak mümkün değildir. Zira ilgili kapasitasyon testi yaygın olarak kullanılmaz. Bundan dolayı zayıf sperm hiperaktivasyonunun farklı testler ile anlaşılması hedeflenmelidir.

Bu noktadaki en önemli seçenek, semen analizi olarak ifade edilebilir. Semen analiziyle spermin hareketliliği ve şekli hakkında önemli veriler elde edilir. Bu verilerden hareketle hiperaktivasyon konusunda çıkarımlar yapılabilir ve ekstra testler yapılması gerektiği yönünde kararlar alınabilir.

Semen analizi için sizlere sunmuş olduğumuz hizmetlerden yararlanabilir ve kolay bir şekilde bu analizi yaptırabilirsiniz. Böylece sperm sağlığınız konusunda önemli bilgiler edinirsiniz.