Melatonin, insan vücudunda bulunan ve uyku döngüsünü düzenleyen hormondur. Uyku düzeninde sorun yaşayanlar veya uykusundan yorgun olarak uyananlar için melatonin takviyesi doğal uyku hapı olarak kabul edilir. Peki, melatonin erkek doğurganlığını nasıl etkiler? Çocuk sahibi olmak isteyen erkeklerin melatonin takviyesi kullanması sakıncalı mı?

 

Melatonin Nedir?

Melatonin, beynin hemen altında yer alan pineal bez veya bilinen diğer adıyla epifiz bezi tarafından salgılanan bir hormondur. Bilinen en önemli işlevi, vücudun uyku-uyanma döngüsünü düzenlemesidir. Sirkadyen ritim olarak da ifade edilen bu döngünün senkronize edilmesinde aktif olarak görev yapar.

Bu hormonun etkileri, genel olarak melatonin reseptörlerinin aktif hale gelmesiyle ilgilidir. Bunun haricinde ilgili hormonun antioksidan rolünden kaynaklı olan etkileri de vardır. Oksidatif strese karşı olumlu etkileri olan bu hormon, bitkiler ve farklı gıdalarda bulunur.

Melatonin, güneş ışığına maruz kalmayla birlikte seviyesi düşen bir hormondur. Günel ışınları içerisinde yer alan mavi ışık, melatonin seviyesini düşürür ve böylece vücut, uyanık kalır. Akşamları ise güneş ışığı olmadığından melatonin seviyesi artar ve böylece vücut kendisini uykuya hazırlar.

Günümüzde kullanılan elektronik cihazların birçoğunun ekranı, gözle görülmeyen mavi ışık yayar. Bu ekranlara çok fazla maruz kalmak, akşam saatlerinde melatonin salgılanmasını engeller ve ilgili durum nedeniyle uyku düzeni bozulur. Bu türden sorunu olan kişiler, uyku düzenini sağlamak için dışarıdan melatonin takviyesi alabilir. İşte tam bu noktada, melatonin erkek doğurganlığını etkiler mi sorusu gündeme gelir.

 

 

Melatonin Ne İşe Yarar?

Melatonin, uyanık ve uyanıklık döngüsü ile gece ve gündüz döngülerini düzenler. Karanlık ve güneş ışığının olmadığı ortamlarda bu hormonun seviyesi artmaya başlar ve böylece vücut uykuya hazırlanır. Güneş ışığı ile birlikte melatonin düzeyi azalır ve buna bağlı olarak vücut, uyanıklık durumuna hazırlanmaya başlar.

Vardiyalı çalışanlarda ve jet lag sonrasında yaşanan uyku sorunları için genellikle melatonin takviyesi alınır. Ağızdan alınan takviye, vücut tarafından emilir ve yaşanan problemin ortadan kalkmasına yardımcı olur.

Melatonin kullanımı, kişinin anında uykuya dalmasını sağlamaz. Bunun yerine vücuda uyuması gerektiğini bildirir. Yapılan araştırmalar, melatonin kullanımı nedeniyle uyku başlangıcının daha erken olmaya başladığını göstermektedir. Ancak her ne kadar uyku saati erken olsa da, toplam uyku süresinde bir değişiklik tespit edilememiştir.

 

Melatonin Erkek Hormonlarını Etkiler Mi?

Melatonin etkilerine dair yapılan araştırmalar, bu hormonun mevsimlik üreyen hayvanların üreme işlevini etkilediğini ortaya koymaktadır. Söz konusu etki, üç farklı şekilde gerçekleşmektedir. Bunlar;

  • İki anahtar nörohormon olan LH ve GnRH’nin salgılanmasını düzenler.
  • Testis olgunlaşmasını ve testosteron sentezini düzenler.
  • Serbest radikal temizleyicisi olarak çalışır ve iltihaplanmalar ile çevresel toksinlerin yol açtığı testis hasarını engeller.

Bu açıdan bakıldığından melatonin ve erkek doğurganlığı arasında direkt bir ilişki olduğu ifade edilebilir. Ancak burada esas olanın, ilgili hormonun düzenleyici rolüdür. Tıpkı uyku düzeninde olduğu gibi, mevsimlik üreyen hayvanların üreme saatinin düzenlenmesinde de etkilidir. Buna ek olarak farklı testis hasarlarını önleme etkisi de vardır.

 

Melatonin Erkek Doğurganlığını Etkiler Mi?

Uyku düzensizliği nedeniyle kullanılan melatonin, erkek doğurganlığı üzerinde olumsuz etkilere neden oluşacağı endişesi vardır. Bu endişeler genellikle teorik düzeyde kalır. Yapılan farklı araştırmalar, melatonin hormonunun bazı memelilerde üreme döngüsünü düzenlediği ve kış mevsiminde doğurganlığı baskıladığını ortaya koyar.

İnsanlar açısından melatonin ve erkek kısırlığı ilişkisine bakıldığında ise durum biraz daha farklıdır. Çünkü insanlar, birçok memeliden farklı olarak herhangi bir çiftleşme mevsimine sahip değildir. Yani yılın sadece bir bölümünde değil, yılın her döneminde çiftleşmektedir. Dolayısıyla melatonin hormonunun, insan üreme sistemini benzer şekilde etkilemediği çok açıktır.

Melatonin ve erkek doğurganlığı ilişkisini ortaya koymak için yapılan araştırmalarda, çelişkili neticeler elde edilmiştir. Bazı araştırmalar, ilgili hormonun erkek doğurganlığını olumlu etkilediğini ortaya koyarken, bazıları ise sperm konsantrasyonu ve sperm motilitesi üzerinde olumsuz etkilere sahip olduğunu söylemektedir. Yapılan bazı araştırmalara ilişkin sonuçlar şu şekildedir:

  • Sağlıklı erkeklerin kan dolaşımındaki ve menilerindeki melatonin seviyesi, doğurgan olmayan erkeklere göre daha yüksektir.
  • Melatonin, spermlerin oksidatif stresten ve ileriki gelişim sürecindeki DNA parçalanmasından korur.
  • Diyabetik erkeklerdeki melatonin kullanımı, testis içerisindeki glikoz metabolizmasına yardımcı olmakta ve spermatogenezi desteklemektedir.
  • Melatonin, bazı erkek doğurganlığı hastalarının sperm kalitesini arttırmıştır.
  • Melatonin, sperm motilitesini yaklaşık %32 düşürmüştür.
  • Melatonin takviyesi alan hastaların sperm konsantrasyonu, %30 azalmıştır.

Buradaki sonuçlar dikkate alındığında, melatonin ile erkek kısırlığı arasındaki ilişkiye dair sonuçlar arasında ciddi çelişkiler olduğu son derece net olarak görülmektedir.

Uyku Kalitesi için Melatonin Kullanılmalı Mı?

Uyku kalitesini arttırmak için melatonin kullanımı, en etkili seçeneklerden biridir. Ancak çocuk sahibi olmayı düşünen erkekler, bu seçeneği değerlendirmek yerine farklı yolları denemelidir. Çünkü melatonin erkek doğurganlığına olan etkilerinin olumsuz olduğunu gösteren araştırmalar da vardır. Böyle bir riski almak yerine, melatonin olmadan uyku kalitesini arttırma yolları denenmelidir.

  • Melatonin kullanmadan uyku kalitesini arttırmak için kullanılacak yollardan bazıları şunlardır:
  • Düzenli bir uyku rutini oluşturmak ve bu rutini hiçbir şartta bozmamak
  • Güneş battıktan sonra mavi ışık yayan ekranlara sahip telefon, tablet, televizyon ve bilgisayar gibi cihazları olabildiğince az kullanmak
  • Mavi ışık engelleyici gözlük kullanmak
  • Uyku saatinden en az 3 saat önce kafein ve alkol içeren içecekleri tüketmemek

Bu yöntemler, melatonin almadan uyku kalitesi ve döngüsünün düzenlenmesine yardımcı olacaktır.